Κόπωση λήψης αποφάσεων

Μπορεί ως όρος να μην είναι ιδιαίτερα γνωστός (decision fatigue) ωστόσο τα αποτελέσματά του τα ζούμε κάθε μέρα. Η κόπωση λήψης αποφάσεων ουσιαστικά μας υπενθυμίζει ότι τείνουμε να λαμβάνουμε λιγότερο ποιοτικές αποφάσεις όταν έχουμε ήδη πιεστεί μέσα στην ημέρα να λάβουμε πολλές αποφάσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Δικαστές, όπου φαίνεται να λαμβάνουν λιγότερο ποιοτικές αποφάσεις προς το τέλος της ημέρας, παρά στην αρχή. Και τι σημαίνει «λιγότερο ποιοτικές αποφάσεις»; Παρεισφρέουν και επηρεάζουν το αποτέλεσμα εξωγενείς παράγοντες, άσχετοι με το αντικείμενο. Το συγκεκριμένο παράδειγμα μόνο τυχαίο δεν είναι αφού έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, vol. 108 no 17, «Extraneous factors in judicial decisions» βάσει εξέτασης περισσότερων από 1.112 δικαστικών αποφάσεων, σε διάστημα 10 μηνών, που αφορούσαν την έγκριση αναστολής σε κρατούμενους έδειξε ότι οι Δικαστές μπορεί να επηρεαστούν από παράγοντες άσχετους, όπως την ώρα της ημέρας που διαχειρίζονται την υπόθεση και να δώσουν διαφορετικές αποφάσεις για υποθέσεις με όμοια χαρακτηριστικά. Ειδικότερα, τις πρωινές ώρες οι Δικαστές ήταν πιο πιθανό να δώσουν ευνοϊκή απόφαση, παρά τις απογευματινές που ίσως είχαν ήδη επηρεαστεί από τις πολλές αποφάσεις που έπρεπε να λάβουν. (Παρεμπιπτόντως το διάλειμμα για φαγητό τους επέτρεπε να επιστρέψουν στα πρωινά επίπεδα)
Τι μπορεί να συμβαίνει και τι μπορεί να σημαίνει για την καθημερινότητά μας η κόπωση λήψης πολλών αποφάσεων; Σίγουρα αυτός ο τύπος της κόπωσης είναι διαφορετικός από το σωματικό, είναι πνευματικός και οι περισσότεροι αγνοούμε την ύπαρξή του. Πιθανές ενδείξεις αυτού θα μπορούσαν να είναι το να μην κάνω τίποτα, υπό το άγχος των επιλογών, το να ξεσπάω αδίκως κάπου αλλού ή και το να μην σκέφτομαι διεξοδικά ή όπως συνήθως, πριν τελικά λάβω την απόφαση.
Σ’ αυτό το σημείο έρχεται να προστεθεί ένας ακόμα όρος: η θέληση, η οποία φαίνεται να εμπλέκεται στην όλη διαδικασία. Μπορούμε να φανταστούμε τη λειτουργία της θέλησης όπως ένας μυς. Όταν παραχρησιμοποιούμε ένα μυ ακολουθεί η κόπωση-αν όχι κάκωση- . Έτσι όταν λαμβάνουμε πολλές αποφάσεις, σταδιακά η δύναμη της θέλησής μας μειώνεται, οπότε καταφεύγουμε σε απλουστευμένες / τυποποιημένες / έτοιμες / εύκολες / βιαστικές / με το λιγότερο δυνατό κόστος λύσεις.
Πιο απλό παράδειγμα: «τι να φορέσω για να πάω στη δουλειά;» Κάποιοι/ες έχουν περάσει αρκετές ώρες κοιτώντας τη ντουλάπα…Τελικώς ίσως, μετά από πολλή σκέψη, διάφορους συνδυασμούς και υπό την πίεση του χρόνου, καταλήξουν να διαλέξουν κάτι που δεν τους ευχαριστεί ή που είναι άβολο, απλώς και μόνο γιατί έπρεπε να φύγουν. Αν ξεκινούν έτσι την ημέρα τους, είναι επίσης πιο πιθανό να τσακωθούν με αυτόν που θα τους «πεταχτεί» στο δρόμο.
Ο Steve Jobs και ο Mark Zuckerberg λέγεται ότι είχαν λύσει το συγκεκριμένο πρόβλημα με το να φορούν τα ίδια ρούχα. Δηλ. επέτρεπαν στο μυαλό τους να απασχολείται με πιο καίρια-γι’ αυτούς- ζητήματα και δε σκεφτόντουσαν «Τι θα βάλω αύριο». Αντιλαμβανόμαστε ωστόσο τι μπορεί να σημαίνει η συγκεκριμένη κόπωση για κάποιον που οφείλει να λαμβάνει πολλές αποφάσεις καθημερινά, που επηρεάζει τη βιωσιμότητα μιας εταιρείας, που επηρεάζει τις δουλειές/ζωές άλλων, τη στιγμή που καταλήγει με έξτρα χαμηλά επίπεδα θέλησης. Επίσης, οι πιθανότητες είναι ότι μετά, ο ίδιος άνθρωπος θα ξεσπάσει στο φαγητό, στους άλλους, στο δρόμο, γιατί απλά έχει κουραστεί.
«Και τώρα τι κάνουμε;» Μια πρόταση είναι να αντιμετωπίσουμε τη θέληση, ως ενέργεια που πρέπει να διαμοιραστεί και να τη διατηρούμε και για τις σημαντικές αποφάσεις ή τις επείγουσες και όχι να την καταναλώνουμε άσκοπα μέσα στην ημέρα.
Άλλη λύση είναι να αυτοματοποιήσουμε όσα μπορούμε, όπως ο Steve Jobs και ο Mark Zuckerberg, ιδίως τα καθημερινά/ασήμαντα που ωστόσο έχουν τη δύναμη να μας κοστίσουν σε θέληση, χρόνο, ηρεμία.
Να κάνουμε διαλείμματα και για φαγητό, όπως φαίνεται στο παράδειγμα των Δικαστών. Έτσι, ξεκουράζεται το μυαλό, βελτιώνεται η διάθεση, αποκαθίσταται η βιοχημεία του σώματός μας και είναι σαν να ξεκινάμε από την αρχή.
Να μειώνουμε τις επιλογές μας. Όταν έχουμε να λάβουμε πολλές αποφάσεις μαζί, τότε οι πιθανότητες είναι ότι θα μπούμε στη φάση της κόπωσης. Καλύτερα να ομαδοποιούμε τις επιλογές, να απομακρύνουμε τις πολλές λεπτομέρειες, ώστε να έχουμε μέχρι τρεις επιλογές τη φορά να διαχειριστούμε. Μετά μπορούμε να ασχοληθούμε διεξοδικότερα.
Να προετοιμάζουμε το πρόγραμμά μας από την προηγούμενη. Σίγουρα μέσα στην ημέρα θα πρέπει να αποφασίσουμε κάποια πράγματα. Όταν όμως έχουμε ήδη προγραμματίσει όσες δραστηριότητες γνωρίζουμε από την προηγούμενη, τότε απλώς τις εκτελούμε.
Σε συνέχεια αυτού, είναι να προσπαθούμε να κάνουμε αυτά που έχουμε προγραμματίσει, διαφορετικά συνεχίζουν να αυξάνονται οι αποφάσεις που θα πρέπει να λάβουμε την επόμενη μέρα και τη μεθεπόμενη.
Θα μπορούσαν να προστεθούν πολλά, καθώς το θέμα τη λήψης αποφάσεων και ειδικά με τον παράγοντα της κόπωσης είναι πολυσύνθετο και πολυδιάστατο. Το σημαντικό για εμάς είναι να αναγνωρίσουμε ότι συμβαίνει, να εντοπίσουμε πότε μας συμβαίνει και να βρούμε εκείνη τη στρατηγική ή τη χρονική στιγμή μέσα στην ημέρα, που θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τη συνέπεια και τη συνέχεια τουλάχιστον σ’ αυτά που μας είναι σημαντικά.